Stap 4: Actieplan
Het leiderschapsteam stelt een actieplan op. Het doel is inclusief onderwijs bereiken. Dat kan zijn in de vorm van inclusief onderwijs op een aantal of op álle scholen binnen het samenwerkingsband.
Aan de hand van de inventarisatie is in grote lijnen bekend wat er moet veranderen. Beschrijf wat dat betekent voor de scholen die vallen onder het bestuur of samenwerkingsverband, gegeven de inventarisatie van de stand van zaken uit de vorige stap. Lees de checklist inclusief onderwijs nog eens. Wat moet er veranderen om op vragen uit de checklist met ‘ja’ te antwoorden?
Een probleem is dat samenwerkingsverbanden en besturen weinig uitvoeringsverantwoordelijkheid hebben. De scholen zelf doen immers het onderwijzend werk. Een samenwerkingsverband of bestuur is echter wel actief in het helpen ontwikkelen van visie op ondersteuning van leerlingen met een beperking, het faciliteren van de scholen, het financieren van het onderwijs en het sturen met financiële stromen. Concrete actiepunten kunnen worden gezocht op precies die taken: visieontwikkeling, faciliteren van scholen en op financiële sturing.
Lees hieronder verder welke acties je kunt ondernemen en wat je aan een tijdsplanning hebt door op de + te drukken.
Denkbare actiepunten zijn dan:
- Organiseer inspirerende sessies en scholing voor bestuurders van scholen, voor schoolleiders, leerkrachten en ouders. Inventariseer met schoolleiders, leerkrachten en ouders wat ze denken nodig te hebben. Spreek daar over het belang van inclusief onderwijs, de mythes en misverstanden en de voorbeelden van inclusie die er al zijn. Het gaat om het creëren van draagvlak en verspreiden van kennis onder de mensen van het samenwerkingsverband of binnen de scholen die onder het bestuur vallen.
- Plan ook zeker zulke sessies binnen het speciaal onderwijs. Hoe zien de bestuurders en leerkrachten in speciaal onderwijs hun toekomst? Hoe willen ze samenwerken met het reguliere onderwijs? Wat hebben zij nodig om een omslag te kunnen maken? Dat zijn hierbij belangrijke vragen.
- Organiseer kennisontwikkeling over hoe zowel speciale als gewone leerkrachten hun lessen zo kunnen aanpassen dat binnen de groep iedereen kan leren ondanks grote verschillen in IQ en gedrag. Zorg voor scholing en zorg voor de financiering en organisatie van deze scholing. Plan overleg in met hogescholen die de initiële opleiding van reguliere en speciale leerkrachten verzorgt. Vraag samenwerking met hogescholen. Organiseer kennisuitwisseling; laat opleiders op hogescholen luisteren naar de praktijkervaring van leerkrachten en laat hogescholen gericht onderzoek doen naar hoe leerkrachten effectief kunnen worden ondersteund.
- Zijn er ambulante begeleiders? Overweeg om hun functienaam te veranderen in inclusie ondersteuners. Beschrijf welke kwaliteiten en rollen nodig zijn in het team. Herzie eventueel functiebeschrijvingen. Plan scholing voor hen om te zorgen dat ze in alles wat ze aanbieden aan hulp, zoveel mogelijk gericht zijn op hulp in de klas van de gewone school.
- Schrijf een notitie over kwaliteit van onderwijs en specifiek kwaliteit van ondersteuning. Hoe kan het samenwerkingsverband of het bestuur scholen ondersteunen in het verhogen van het kennisniveau van leerkrachten en ander personeel op scholen. Inclusief onderwijs vergt effectieve ondersteuning van leerkrachten. Ze moeten extra tijd vrij geroosterd krijgen voor scholing. Ook moeten zij zich bekwamen en ervaren raken in technieken als gedifferentieerde instructie, coöperatief leren en co-teaching. Kan het samenwerkingsverband scholen, ook de kleine scholen, helpen om dat voor elkaar te krijgen? Kan het samenwerkingsverband of bestuur helpen in het opzetten van scholing? Kan hulp worden geboden bij het vrij roosteren van leerkrachten (denk aan een pool van invalkrachten)? Het samenwerkingsverband EC de Rotonde in Gorinchem kan als voorbeeld dienen voor hoe binnen een groter samenwerkingsverband een tiental scholen intensief samenwerken aan inclusief onderwijs.
- Maak urgentie duidelijk. Beschrijf welke acute problemen er zijn binnen het samenwerkingsverband. Hoeveel kinderen zijn thuiszitters en hoeveel kinderen zijn vrijgesteld van leerplicht? Stel een apart actieplan op om die kinderen binnen een strak tijdsschema op een, bij voorkeur reguliere, school te krijgen en daar adequate ondersteuning te bieden. Onderzoek opties die elders zijn opgezet zoals Samen naar School klassen.
- Maak een actiepunt van het voorkomen van nieuwe verwijzingen naar speciaal onderwijs. Worden er bijvoorbeeld relatief veel kinderen met gedragsproblemen verwezen? Plan dan gesprekken met verwijzende en ontvangende speciale scholen over preventie. Zijn speciale scholen bereid kennis over te dragen aan de reguliere scholen en reguliere leerkrachten om problemen te voorkomen? Kunnen speciale scholen hun leerkrachten deels detacheren op gewone scholen?
- Plan gesprekken met gemeenten over preventieve inzet van jeugdzorg op scholen zoals bijvoorbeeld in Rotterdam gebeurt, waar medewerkers van jeugdzorg op scholen werken.
- Schrijf een notitie over de financiële stromen binnen het samenwerkingsverband of het bestuur en doe voorstellen om de financiële prikkels zo vorm te geven dat het systeem minstens neutraal uitwerkt. Zorg bijvoorbeeld dat reguliere scholen net zoveel budget krijgen voor ondersteuning van specifieke leerlingen als speciale scholen als het om een kind met een beperking gaat.
Bij het actieplan hoort een tijdsplanning. Het loopt nooit precies zoals je vooraf denkt, maar een planning geeft houvast en dwingt je in te schatten wat de mogelijkheden zijn. Alle nieuwe initiatieven zullen worden ingebracht in de gewone beleidscyclus van beleidsplannen, jaarverslagen en overleg met het bestuur. Visiesessies horen vooraf te gaan aan alle concrete beleidsvoorstellen. Plan dus ruim de tijd in daarvoor.
Maak een aparte planning voor het overleg dat je extern wilt voeren met gemeente, jeugdzorg en scholen. Plan ook de voorbereiding in voor die overleggen. Wil je sprekers uitnodigen? Bepaal wie ze gaat benaderen en inboeken en maak hier een planning voor. Overleg met leerkrachten hun eigen actiepunten en het scholingsrooster. Plan vooral ook in wanneer het leiderschapsteam bij elkaar komt om de voortgang te bespreken.
Werk gestaag door maar erken dat enkele jaren tijd nodig zullen zijn. Inclusief onderwijs is een wijziging van de manier van werken op alle scholen, de reguliere én de speciale, en in het verlengde daarvan de organisatie en financiering.
Cruciaal is om een concreet begin te kiezen. Alleen maar praten over visie en investeren in scholing brengt geen verandering in leerling stromen. Haal een of meerdere scholen over om concreet te beginnen (zie daarvoor de stappen voor scholen en voor scholen die een concrete aanmelding krijgen) en spreek daarvoor een datum af.
Volgende stap: Het begin is er.
