Stap 4: Het actieplan

Wat ook je prioriteiten zijn, zeker is dat een actieplan onderdelen moet bevatten die uitgaan van de driehoek beleid, praktijk en cultuur.

Mogelijke actiepunten wat betreft beleid zijn:

• Maak een nieuwe duidelijke omschrijving van de nieuwe visie van de school in de schoolgids en op de website.
• Zorg voor draagvlak binnen de schoolgemeenschap. Beleg bijeenkomsten met het bestuur, met ouders, met leerlingen en het personeelsteam. Bedenk wat nodig is om iedereen mee te krijgen. Het kan helpen als meer mensen de ruimte krijgen voor visiebijeenkomsten zoals het leiderschapsteam die heeft georganiseerd.
• Beschrijf het nieuwe aannamebeleid, met als kern: alle leerlingen uit de buurt zijn welkom ongeacht hun ondersteuningsbehoefte. Beschrijf wat het ondersteuningsrepertoire is dat de school standaard kan bieden en hoe er zal worden gehandeld als daarnaast meer nodig is in specifieke gevallen.
• Plan gesprekken op beleidsniveau met andere scholen die onder hetzelfde bestuur vallen.
• Plan gesprekken met speciale scholen. Willen ze samenwerken naar meer inclusie? Informeer het samenwerkingsverband over het nieuwe beleid. Bespreek daar wat je als school nodig hebt (bijvoorbeeld afspraken over zorgarrangementen) en inzet van specialistische kennis. Op welke manier kun je effectief samenwerken?
• Plan gesprekken over samenwerking met de gemeente. Dat kan gaan over de andere huisvestingsbehoefte (toegankelijker maken van het schoolgebouw), leerlingvervoer (een rolstoelbus, als het nodig is, naar een reguliere school) en de inzet van kennis en budget vanuit jeugdzorg op school.
• Ontwerp scholingsbeleid dat gericht is op het versterken van vaardigheden voor inclusie.
• Beschrijf welke kwaliteiten en rollen nodig zijn in het schoolteam. Herzie eventueel functiebeschrijvingen. Leerkrachten krijgen bijvoorbeeld de taak een co-teaching team van assistenten en intern begeleiders te managen en intern begeleiders worden inclusie-ondersteuners. Herzie het aannamebeleid voor nieuwe werknemers en vraag nieuwe werknemers de inclusiefilosofie te accepteren. Lees hier meer over scholen in Gorinchem die dit een belangrijk punt vonden.

Wat betreft praktijk zijn mogelijke actiepunten:

• Een eerste actiepunt is: werk aan een systeem waarmee leerkrachten effectief worden ondersteund. Rooster structureel extra tijd in voor scholing. Rooster extra tijd in voor overleg (onderling in het team en met externe experts). Zorg voor extra mensen die de leerkracht in de klas vervangen als hij of zij weg is vanwege overleg of scholing. Zorg dat leerkrachten zich effectief ondersteund voelen in het veranderingsproces.
• Van leerkrachten wordt veel verwacht en van leerkrachten die inclusief onderwijs willen waarmaken nog veel meer. Technieken als gedifferentieerde instructie, coöperatief leren, co-teaching zijn moderne leerkrachten helemaal niet vreemd, maar zijn ze ook vertrouwd en kunnen leerkrachten ermee werken als verschillen tussen leerlingen erg groot zijn?
• Organiseer continue goede scholing gericht op de vragen die gaan spelen bij leerkrachten.
• Is specialistische kennis nodig? Een uitleg of vergadering met een expert van buiten die na lestijd een theoretisch advies komt geven voelt snel als een extra belasting voor de leerkracht. Kan de expert of therapeut ook eerst meewerken in de klas en op basis van de gezamelijke ervaring de kwestie collegiaal doornemen?
• Een actiepunt is ook: zoek uit welke specialistische kennis in principe beschikbaar is voor de school en hoe kan dat worden ingezet. En aantal samenwerkende scholen in Gorinchem, gingen een samenwerking aan met externe experts en het Seminarium voor Orthopedagogiek die masteropleidingen verzorgd op de scholen. Basisischool De Korenaar in Eindhoven werkt voor de methodiek mediërend leren samen met stichting Stibco.
• Wat betreft de leerlingen: zijn er leerlingen met een beperking voor wie een OPP (individueel ondersteuningsplan) is gemaakt? Controleer of de inhoud voldoende in lijn is met de inclusiedoelstelling. Overleg over bijstelling van het OPP met ouders.

Zoek financiering voor alle wensen. Dat hoeft niet per se extra financiering te zijn. Kijk ook of binnen het bestaande budget kan worden geschoven. Kijk of er externe financiers zijn (bijvoorbeeld jeugdzorg, innovatiefondsen of fondsen zoals Het Gehandicapte Kind en Handicap NL). Kijk naar de samenstelling van het schoolteam en plan de veranderingen die noodzakelijk zijn.

• Actiepunten voor afzonderlijke leerkrachten kunnen zijn;
  • Plan lessen zo dat alle leerlingen mee kunnen doen
  • Plan lessen en opdrachten zo dat leerlingen kunnen samenwerken en elkaar helpen;
  • Herzie toetsen en testen zodat ze worden gebruikt om te zien hoe een leerling verder wordt geholpen, niet om af te rekenen;
  • Zorg als leerkrachten dat je zicht houdt op en verantwoordelijkheid voelt voor de leerling die vaak een assistent naast zich heeft.
  • Plan geregeld overleg met ouders, zeker als een leerling een beperking heeft.
  • Plan ook regelmatig overleg met de leerlingen, ze hebben ook een mening en kennis over zichzelf.

Een uitgebreide beschrijving van cultuuraspecten en actiepunten is te vinden in de Index voor Inclusie. Denk aan actiepunten zoals:

• Herziening van de schoolgids en informatie voor ouders en samenwerkingspartners. Maak de keuze voor inclusie en de keuze voor een welkome cultuur bekend in de schoolgids.
• Organiseer eerste contacten (bijvoorbeeld bij aanmeldingen) op een vriendelijke en uitnodigende manier.
• Organiseer een welkome uitstraling. Een school kan door middel van symbolen, tekeningen, posters of tentoonstellingen uitstralen dat het verschillen tussen mensen waardeert.
• Zorg dat leerlingen, ouders en organisaties uit de buurt het idee hebben dat de school er voor hen en van hen is. Organiseer samenwerking, bijvoorbeeld in buitenschoolse actviteiten. Overleg met leerlingen over de aankleding van het lokaal.
• Maak duidelijk dat pesten en intolerant gedrag niet wordt geaccepteerd en onderneem actie om dit te bestrijden.
• Schrijf op wat gewenst gedrag is op de school (bijvoorbeeld iedereen respecteert elkaar) en toon die regels op posters op de muur.
• Overleg met alle leerkrachten en alle leerlingen over wat zij zien als ongewenst gedrag. Schrijf op wat is benoemd als ongewenst gedrag en treedt op als die grenzen worden overschreden, ook bij een leerling met zogenaamde ‘gedragsprobemen’. Veroordeel alleen het gedrag, niet de persoon. Geef ruimte om ander gedrag aan te leren.
• Stimuleer een klimaat waarin iedereen elkaar helpt. Toon bijvoorbeeld waardering en hulp als een leerkracht een probleem in de klas wil bespreken.
• Stimuleer vriendschap.

Een uitgebreide beschrijving van tips en technieken die docenten in de klas helpen bij het realiseren van inclusief onderwijs is hier te vinden.

Bij het actieplan hoort een tijdsplanning. Het loopt nooit precies zoals je vooraf denkt, maar een planning geeft houvast en dwingt je in te schatten wat je mogelijkheden zijn.

Maak een aparte planning voor al het overleg dat je extern wilt voeren met, onder andere, de gemeente, jeugdzorg en het samenwerkingsverband. Plan ook de voorbereiding in voor die overleggen. Wil je sprekers uitnodigen? Plan in wie ze gaat benaderen en inboeken. Plan de herziening van de schoolgids in. Overleg met leerkrachten over hun eigen actiepunten en het scholingsrooster. Geef alle actiepunten een plek en bedenk dat alles niet in een jaar tijd hoeft te zijn voltooid. Plan vooral in wanneer het leiderschapsteam bij elkaar komt om de voortgang te bespreken.

Het is ook een goed idee om na een jaar weer het invullen van de checklist in te plannen. Hoe ver ben je als school inmiddels?

De volgende stap: het begin is er.